امروزه برق در کلیه طبقات جوامع به‌عنوان یک نیاز اجباری قلمداد میشود، از این رو تجهیزات الکتریکی مهم‌ترین بخش از چرخه برق به حساب می‌آیند. از جمله پرکاربردترین این تجهیزات می‌توان به کنتاکتور اشاره کرد؛ اما سوال اصلی اینجا است که کنتاکتور چیست و چگونه کار می‌کند؟ برای آگاهی از پاسخ این سوال تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور (contactor) یکی از تجهیزات اصلی کنترل الکترومکانیکی برای قطع یا اتصال بار و منبع تغذیه در مدار محسوب میشود و از لحاظ کاربردی، کنتاکتور و رله مشابه یکدیگر هستند.
اما باید خاطر نشان کرد که از میان این 2 قطعه دستگاهی که برای انتقال جریان بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، کنتاکتور بوده و در مقابل آن رله برای اموری که نیازمند جریان کمتر هستند، کاربرد دارد.
کنتاکتور در واقع یک کلید کنترل شده الکتریکی برای سوییچ کردن مدار قدرت است؛ عمدتا کنتاکتورها به وسیله مداری کنترل می‌شوند که توان بسیار پایین‌تری به نسبت مدار سوئیچ دارند. به نحوی که اغلب کنتاکتورها را برای موتورهایی با توان 50 اسب و بخار به کار می‌گیرند. در این خصوص به عنوان مثال می‌توان گفت: کنتاکتور مانند یک آهنربای الکتریکی 24 ولتی است که می‌تواند یک کلید موتور با 230 ولت را کنترل نماید.
راهنمای خرید کنتاکتور از نظر ساختار و کاربرد
از لحاظ ساختاری یک کنتاکتور با توجه به نوع کاربرد و میزان بار مدار، تشکیل شده از چندین کنتاکت است. به‌طور کلی این کنتاکت‌ها باز هستند که با قطع شدن سیمپیچ کنتاکتور بار مدار نیز قطع می‌گردد.
♦ معرفی محصول مرتبط: کنتاکتور هیوندای
به‌طور معمول کنتاکتور برای برنامه‌های باز و بسته مدار طراحی شده‌اند که رایج‌ترین کاربرد کنتاکتور در استارت بوده و معمولا برای روشن و خاموش کردن
تجهیزات زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- موتورهای الکتریکی
- اپراتورهای حرارتی
- روشنایی
- بانک‌های خازن
- گرمایش بارهای الکتریکی
در مجموع می‌توان گفت: ساختار کنتاکتور به هم پیوسته است که همین امر کمک می‌کند تا نصبی راحت و آسان داشته باشد. نکته‌ی قابل تامل دیگر این است که کنتاکتورها از لحاظ اندازه و ظرفیت با یکدیگر متفاوت هستند.
انواع کنتاکتور ها عبارتند است از:
سوییچ چاقویی:
از قدیمی‌ترین نوع کنتاکتور به شمار می‌آید، دارای یک نوار و اهرم است. اهرم آن برای بالا و پایین کشیدن نوار فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع همان طور که از ساختار این سوییچ مشخص است، به‌صورت مکانیکی عمل می‌کند و از این رو دارای معایب مشهودی بوده که دیگر در چرخه تولید قرار نگرفته است.
- قوس‌های الکتریکی زیاد باعث کاهش طول عمر این نوع کنتاکتور می‌شد.
- بسیار ناامن بودند.
- مقاومت بسیار پایینی در برابر رطوبت و خاک داشته که در نهایت به شدت آسیب پذیر بودند.
کنتاکتور دستی:
این کنتاکتورها جایگزین بهتری برای نوع چاقویی بودند. اما همانطور که از نامشان پیداست، به‌صورت دستی عمل می‌کردند. کنتاکتورهای دستی توانایی باز کردن مدار در دو مکان را به‌صورت همزمان داشتند و می‌توانستند به نسبت نوع اول جریان بیشتری در فضاهای کوچکتر ارائه دهند.
ویژگی‌های کنتاکتور دستی در مقایسه با چاقویی:
- دستگاه کاملا محصور شده، به نحوی که با یک پوشش کامل، کلیه قسمت‌های داخلی محافظت می‌شدند.
- عملیات در آن به‌صورت ایمن‌تر انجام می‌شد.
- سایز کوچکتری داشت.
کنتاکتور مغناطیسی:
این نوع کنتاکتورها، جدیدترین طراحی و پیشرفته‌ترین محسوب می‌شوند؛ دارای ویژگی‌های خاصی هستند که سبب شده در کاربردهای صنعتی بسیار مورد استفاده قرار گیرند.
از جمله ویژگی‌های کنتاکتور مغناطیسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به‌صورت کاملا خودکار عمل می‌کند.
- عملیات‌ها را کاملا ایمن انجام می‌دهد.
- از کمترین جریان ممکن برای باز و بسته کردن مدار استفاده می‌کند.
مزیت‌های استفاده از کنتاکتور به شرح زیر است:
- قابلیت اتوماتیک کردن مدار فرمان
- عمر مکانیکی بالا نسبت به کلید
- توانایی قطع و وصل بدون ساییدگی کنتاکت‌ها
- استهلاک کم
- توانایی اتصال به PLC
- جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از شوک مغناطیسی به دلیل وجود استارت
- توانایی بالا بردن سرعت قطع و وصل مدار
- حفاظت خوب از دستگاه‌ها
دستگاه کنتاکتور برق چگونه کار می‌کند؟
برای آن که درک بهتری از عملکرد کنتاکتور داشته باشیم، بهتر است در ابتدا با قسمت‌های مختلف آن آشنا شویم.
بخش‌های اصلی و ضروری کنتاکتور عبارتند است از:
- سیمپیچ (الکترومغناطیس)
- کنتاکت
- قاب یا محفظه
سیمپیچ یا همان آهنربای الکتریکی
سیمپیچ نیروی محرکه درون کنتاکتور را فراهم می‌کند و در واقع از یک سیم که به دور هسته مغناطیسی پیچیده شده است، تشکیل میشود. از این رو دقیقا شبیه آهنربای مغناطیسی عمل می‌کند؛ کویل یا همان سیمپیچ از دو قسمت ثابت و متحرک تشکیل شده است.
در واقع قسمت متحرک توسط یک فنر به قسمت ثابت متصل میشود که ساختار مکانیزم بازگشت فنر را ایجاد می‌کند. میله‌ای که آرمیچر نام دارد، به قسمت متحرک کویل متصل است؛ هنگامی که نیروی سیمپیچ زیادتر از فنر میشود، هر دو کنتاکت به هم متصل می‌شوند و در صورتیکه عکس این موضوع اتفاق بیفتد؛ یعنی نیروی فنر بیشتر از نیروی سیمپیچ شود، کنتاکت‌ها قطع می‌گردند.
کنتاکت
عملکرد حمل جریان در کنتاکتور بر عهده کنتاکت‌های آن است؛ کنتاکت‌ها درون کنتاکتور از انواع مختلفی برخوردارند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کنتاکت کمکی
- کنتاکت برق و فنر تماسی (این نوع خود به دو دسته ثابت و متحرک نیز تقسیم می‌شوند.)
متریال جهت ایجاد کنتاکت‌ها باید توانایی مقاومت در برابر جوشکاری بالا و قوس پایدار را داشته باشد. همینطور این ماده باید در مقابل فرسایش و شوک مکانیکی، مقاومت خوبی از خود نشان دهد.
به طوریکه در کاربردهایی که دارای جریان بالا هستند، از متریال اکسید قلع نقره استفاده شده و در کاربردهایی با جریان کم از ماده نیکل کروم نقره و اکسید کادمیوم نقره استفاده می‌گردد.
محفظه
محفظه هم از نامش پیداست؛ وظیفه حفاظت از قسمت‌های داخلی کنتاکتور را بر عهده دارد. در واقع از تماس اجزا با گرد و غبار، رطوبت، آب، روغن و خطرات احتمالی جلوگیری و محافظت می‌کند.
عملکرد کنتاکتور چگونه است؟
- جریان از مدار کنترل خارجی وارد کنتاکتور میشود و هسته الکترومغناطیسی را تحریک می‌کند.
- سیمپیچ درون کنتاکتور خود، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند که باعث حرکت آرمیچر میشود.
- پس از آن یک کنتاکت معمولی مدار را بین کنتاکت‌های ثابت و متحرک کامل می‌کند که همین امر موجب میشود، جریان از کنتاکت‌ها به بار منتقل شود.
- در صورتیکه جریان حذف گردد؛ سیمپیچ بدون انرژی گشته و از سویی نیروی مغناطیسی به صفر خواهد رسید. در نتیجه نیروی فنر بیشتر شده و آرمیچر را به عقب خواهد کشید، در واقع به مدار باز می‌گرداند.
- طراحی کنتاک‌ها باعث تسهیل در عمل سریع ON و OFF می‌گردد.
تفاوت بین کنتاکتور و رله
در خصوص تفاوت بین کنتاکتور و رله سردرگمی زیادی وجود دارد! چرا که گاهی از این دو اصطلاح در صنعت به جای یکدیگر استفاده می‌گردید؛ به نوعی اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. بنابراین در صدد شدیم تا به دنبال یک تعریف مشخص و تفاوت‌های واضح‌تری بین این دو قطعه باشیم.
رله: دستگاهی است که توسط آن کنتاکت‌های درون مدار با تغییر شرایط در همان مدار و یا چند مدار مرتبط کار می‌کنند.
کنتاکتور: دستگاهی برای ایجاد و قطع مکرر مدار الکتریکی در شرایط عادی است.
- اندازه: سایز کنتاکتورها در مقایسه با رله‌ها نسبتا بزرگتر است.
- ظرفیت سویچینگ مدار: رله توانایی تحمل بار تا 10 آمپر و کمتر را داشته، در صورتیکه کنتاکتورها، بارهایی بالاتر از 10 آمپر را تحمل می‌کنند.
- کاربرد: رله‌ها به‌طور معمول درون مدارهای کنترلی تک فاز استفاده می‌شوند؛ اما کنتاکتورها برای کاربردهای 3 فاز ساخته و ارائه می‌شوند.
- ولتاژ سیستم: رتبه‌بندی ولتاژ رله تا 250 ولت است و این در صورتی است که کنتاکتورها غالبا تا 1000 ولت رتبه‌بندی می‌گردند.
- ویژگی‌های ایمنی: از آنجایی که رله‌ها دارای توان کم هستند، در نتیجه ویژگی‌های ایمنی خاصی ندارند. اما کنتاکتورها دارای ویژگی‌های ایمنی چون: مهار قوس و کنتاکت‌های فنری هستند؛ چراکه بارهای بیشتری را حمل می‌کنند.
- تعمیر و نگهداری: تعمیر کنتاکتورها در مقایسه با رله‌ها آسان‌تر بوده و از سویی رله‌ها گاهی غیر قابل تعمیر هستند.
- عملکرد: سوئیچینگ رله سریع‌تر از کنتاکتور است.
تفاوت اصلی بین کنتاکتور AC و کنتاکتور DC
ورودی سیمپیچ کنتاکتور می‌تواند به دو صورت AC و DC باشد؛ در واقع جریان از یک مدار کنترل خارجی به سمت کنتاکتور آمده و هدف آن تحریک هسته الکترومغناطیسی است. تفاوت‌های این دو تجهیز شامل موارد زیر میشود:
1. هسته الکترومغناطیسی:
این هسته در کنتاکتور AC ساخته شده از ورقه‌های فولادی سیلیکونی چند لایه است؛ در صورتیکه هسته کنتاکتور DC از فولاد نرم ساخته شده است.
2. شکل هسته‌ی الکترومغناطیسی:
کنتاکتور AC هسته‌ای به شکل E دارد، در صورتیکه کنتاکتور DC اغلب U شکل است.
3. حلقه اتصال کوتاه:
کنتاکتور AC دارای یک حلقه اتصال کوتاه در انتهای هسته استاتیک خود است که به از بین بردن لرزش و نویزهای حاصل آمده از آهنربای الکتریکی کمک شایانی می‌کند. در صورتیکه کنتاکتور DC فاقد حلقه اتصال کوتاه است.
4. جریان راه‌اندازی بالا:
کنتاکتور AC دارای جریان راه‌اندازی بالا با فرکانس کاری حداکثری 600 بار در ساعت است و این در حالی است که کنتاکتور DC دارای جریان راه‌اندازی حدود 1200 بار در ساعت است. کنتاکتور AC از قوس شبکه جهت وسیله‌ای برای خاموش کردن مدار استفاده می‌کند و در مقابل کنتاکتور DC از قوس خاموش کننده مغناطیسی برای این امر استفاده می‌کند.
راهنمای انتخاب و خرید کنتاکتور
هنگام خرید کنتاکتور در ابتدا پس از آگاهی کامل از این قطعه، مانند هر دستگاه الکتریکی، باید نسبت به نیاز و عملکرد آن در شرایط کارگاهی صنعتی و یا حتی خانگی شما مطابقت داشته باشد. چرا که کنتاکتور قطعه‌ای حیاتی برای حفظ جان انسان محسوب میشود.
از این رو باید اطمینان کامل از تامین کننده این قطعات خاص داشته باشید. نمایندگی‌ها و فروشگاه‌های معتبری که محصولات اصلی مطابق با استانداردهای جهانی همچون IEC را ارائه می‌دهند.
برای یافتن چنین مراجعی بهتر است، جستجوی کاملی در بستر مجازی و بازارهای مربوطه داشته باشید، تا خرید کنتاکتور خود را به بهترین نحو به اتمام رسانید. فروشگاه آرک هیوندای از جمله این فروشگاه‌های معتبر و قابل اعتماد است که کلیه‌ی قطعات برند هیوندای اصل را به مشتریان خود ارائه می‌دهد.
عوامل مهم در قیمت کنتاکتور عبارت است از:
- کیفیت اجزای کنتاکتور
- برند
- نوع جریان (AC و DC)
- موارد کاربرد
برای آگاهی بیشتر از قیمت کنتاکتور هیوندای بهتر است به سایت آرک هیوندای، صفحه قیمت کنتاکتور هیوندای مراجعه کنید. شایان ذکر است کلیه قطعات وارداتی به کشور تحت تاثیر عوامل مهمی چون: ارز و هزینه باربری قرار می‌گیرند که همین امر نیز می‌تواند نقش بسزایی در افزایش قیمت کنتاکتور داشته باشد.
کنتاکتور یک ابزار ضروری در کنترل مدار محسوب میشود که به دلیل عملکرد خاص آن در مدار از ویژگی‌های ایمنی خاصی چون: مهار قوس و کنتاکت‌های فنری برخوردار است.
قیمت کنتاکتور به عوامل مهمی مانند: برند، کیفیت اجزا، نوع جریان و موارد کاربرد کنتاکتور بستگی دارد. همچنین برای خرید کنتاکتور بهتر است از مراکز معتبر فروش، اینگونه قطعات را تهیه نمایید تا قطعات باکیفیت و اصل را با ضمانت در اختیار شما قرار دهند.
منبع : آرک هیوندای
