اگر به عنوان یک پیمانکار برق این مقاله را مطالعه می‌کنید، به طبع به‌اندازه کافی در مورد کلید مینیاتوری می‌دانید، در غیر این صورت در مورد راهنمای خرید کلید مینیاتوری و ویژگی‌های این قطعه الکترونیکی به ظاهر ساده، اما مهم و پرکاربرد صحبت خواهیم کرد.
یکی از سیستم‌های مهم حفاظتی که در خانه‌ها استفاده می‌شود تحت عنوان کلید یا فیوز مینیاتوری هیوندای شناخته می‌شود که برای راه‌اندازی جریان برق در هر ساختمانی ضروری است، Miniature Circuit Breaker که به اختصار تحت عنوان MCB یا فیوز مینیاتوری نیز شناخته می‌شود.
در واقع یک کلید بر مبنای ساختار الکترومکانیکی به‌حساب می‌آید که هم سبب می‌شود جریان برق به صورت خودکار قطع شده و هم در صورت وصل مجدد بلافاصله مجدداً راه‌اندازی شود.
علاوه بر آن از اتصال کوتاه جلوگیری میکند و در مدل‌های مختلف در بازار عرضه می‌شود. عملکرد این کلید هم به‌صورت حرارتی و مغناطیسی خواهد بود و مفاد زیادی در یک سیستم برق ساختمانی و کارگاهی و حتی صنعتی بزرگ خواهد داشت که البته در ادامه بیشتر در مورد آن صحبت خواهیم کرد.
اجزا و قطعات کلیدهای مینیاتوری
در هر کلید مینیاتوری، 7 قطعه اصلی وجود دارد:
- جرقه گیر: این بخش در واقع از بین بردن و فروشکن کردن جرقه را انجام می‌دهد و یک پروتکل ایمنی به حساب می‌آید.
- مگنت یا آهن‌ربا: این قطعه نیز ضامن مکانیکی را باز میکند و باعث می‌شود که در مقابل اتصال کوتاه، کل این سیستم ایمن شود و بسیار کاربردی است.
- بی متال: این قطعه نیز جریان طولانی مدت را کنترل میکند و حفاظت بار اضافه در عملیات انتقال را انجام می‌دهد.
- بدنه: بدنه کلیدهای مینیاتوری نیز از یک عایق مقاوم در مقابل خوردگی، اصطکاک و جریان برق است. معمولاً سرامیک و پلاستیک مقاوم در مقابل حرارت از جمله بهترین نمونه‌های عرضه شده در بازار هستند.
- اهرم‌ها و اتصالات: اهرم‌ها برای روشن و خاموش به صورت دستی و اتوماتیک بالا و پایین می‌شوند و از اتصالات نیز که در دو حالت ثابت و متحرک هستند، برای ارسال همین دستورات به‌عنوان قطعه رابط استفاده خواهد شد.
- ضامن: این ضامن که در فیوز تحت عنوان ضامن مکانیکی نیز شناخته می‌شود برای نگه‌داری اتصالات زیر کشش فنرها در حالت روشن بودن در انواع MCB ها تعبیه شده است و بسیار هم قطعه‌ای مهم و کلیدی به‌حساب می‌آید.
وظایف اصلی کلید مینیاتوری:
به طور کلی هر کلید مینیاتوری چهار وظیفه اصلی در یک سیستم جریان برق خواهد داشت که به تفکیک، در مورد هر کدام از آن‌ها کلیدی‌ترین نکات را ذکر خواهیم کرد.
- کنترل اضافه جریان:
اولین و مهم‌ترین فیوزهای مینیاتوری مربوط به کنترل اضافه جریان و بار خواهد بود. هنگامی که یکی از تجهیزات برقی در یک سیستم دچار اضافه بار می‌شود، بی متال گرم و خم و سپس ضامن را آزاد می‌نمایند، در نتیجه این باعث می‌شود که تجهیزات از کار افتاده تا دچار آسیب و صدمه نشوند.
- کنترل کلیدزنی:
کلیدزنی در سیستم‌های مینیاتوری اهمیت زیادی دارد. این کلیدها را می‌توان به صورت دستی خاموش و یا روشن کرد، این عملکرد در تأسیسات برقی یکی از کلیدی ترین و مهم‌ترین موضوعات است.
در کلیدهای مینیاتوری، به محض روشن شدن کلید ON در حالت ثابت قرار می‌گیرد و زمانی که کلید خاموش می‌شود، ضامن آزاد می‌شود و اتصالات باز خواهد شد درست مانند دنده عمل میکند.
- کنترل اتصال کوتاه:
اتصال کوتاه یکی از خطراتی است که می‌تواند هر سیستم برقی و شخصی که در نزدیکی آن است را درگیر خود کند. در اتصال کوتاه، افزایش جریان ناگهانی یک نیروی محرکه برای آزاد کردن ضامن تولید خواهد کرد و در این صورت اتصالات آزاد می‌شوند.
- جرقه گیری:
در صورتی که اتصالات تحت بار باز باشند، ممکن است جرقه‌ای بین قطعات ثابت و متحرک ایجاد شود، این جرقه گیری توسط این قطعه انجام شده و باعث می‌شود که آن‌ها کنترل و در نهایت خاموش شوند.
چرا کلید مینیاتوری به‌جای فیوز
این سوال مطرح می‌شود که چرا کلید مینیاتوری می‌تواند نقش به مراتب بهتری نسبت به انواع فیوز داشته باشد. در بیان این موضوع باید به چند اصل مهم اشاره کرد.
نخست این که عملکرد این کلیدها با استفاده از اهرم به مراتب آسان‌تر از انواع فیوز برق خواهد بود. این دستگاه‌ها می‌توانند به‌صورت دستی غیرفعال شوند.در نتیجه این ویژگی در شبکه‌های برق اهمیت زیادی دارد. به راحتی بعد از هر خطا مجدداً مورد استفاده قرار می‌گیرند. ولی فیوزها بعد از خطا لازم است که مجدداً سیم‌کشی شوند.
فراتر از این موضوعات، در بحث اضافه‌بار، همان‌طور که پیش از این هم خاطرنشان شدیم، مینیاتورها به مراتب عملکرد بهتری دارند و حفاظت آن‌ها ایده‌آل‌تر است. در اتصال کوتاه نیز نسبت به فیوزها سریع‌تر عمل می‌کنند که عدد آن در استفاده‌های تجاری به مراتب قابل توجه بوده و اهمیت دارد.
انواع کلیدهای مینیاتوری موجود در بازار:
به طور کلی 5 دسته بندی اصلی برای این محصول در نظر گرفته می‌شود، اگر مایل به خرید کلید یا فیوز مینیاتوری در بازار ایران هستید، بهتر است که با مهم‌ترین، پرکاربردترین و کلیدی‌ترین آن‌ها آشنا شوید.
این کلیدها بر اساس محدوده جریانی که برای قطع کردن نیاز دارند در دو دسته تند و کندکار قرار می‌گیرند. کلیدهای تندکار می‌توانند محدوده قطع جریان کم‌تری را ایجاد کرده و بعد از این که جریان اضافه در مسیر حرکت داشت، با کم‌ترین تأخیر جلوی آن را می‌گیرند.
در مقابل کلیدهای مینیاتوری کندکار نسبت به عملکرد مدل‌های قبلی سرعت معمول‌تر و کم‌تری دارند. به طبع وقتی جریان اضافه بیشتری ایجاد شود، فرمان قطع برق را صادر می‌کنند.
مطالعه بیشتر: کلید محافظ جان چیست؟
این دسته از کلیدها در موتورها استفاده می‌شوند که نیاز به جریان راه‌اندازی بالایی دارند و علت نام‌گذاری آن این است که موتورها به محض قطع، خیلی سریع مجدداً راه‌اندازی نشوند.
- کلید مینیاتوری تندکار:
کلید مینیاتوری تیپ B که جز تیپ‌های اولیه با سرعت بالا است، به جهت راه‌اندازی تجهیزات با ضریب اتصال کوتاه نرخ پایین بهترین گزینه است.
می‌تواند در کم‌ترین زمان ممکن جریان‌ها را قطع کرده و در سیستم‌های TN و صد البته IT یکی از انتخاب‌های فوق‌العاده به حساب می‌آید. به این کلیدها فیوز مینیاتوری تیپ روشنایی نیز می‌گویند که نشان می‌دهد در مصارف خانگی و برای دستگاه‌های روشنایی بهترین گزینه هستند.
- کلید مینیاتوری کندکار:
کلید تیپ C که با نام مدل‌های کندکار نیز شناخته می‌شود، برای مصارف خانگی و استفاده در تجهیزات موتوری بهترین گزینه است. می‌تواند جریان‌های اضافه بار پنج الی ده برابری را قطع کرده و در این تیپ، در دسته‌بندی موتوری نیز شناخته می‌شوند. این کلیدها برای موتورهای القایی و توان‌های پایین بهترین گزینه هستند. با نام کلید مینیاتوری تیپ C نیز در بازار ایران شناخته می‌شوند.
- کلید مینیاتوری خیلی کند:
همان طور که از نام کلید مینیاتوری خیلی کند مشخص است برای دستگاه‌هایی مانند ایکس ری و سیستم‌های بیمارستانی و ترانسفورماتورها، بهترین گزینه هستند.
با نام کلید مینیاتوری تیپ D نیز شناخته می‌شوند و به آن‌ها کلید ترانفسورمری نیز می‌گویند. این کلیدها را نباید به هیچ عنوان در استفاده‌های خانگی و کاربری های اداری مورد بهره برداری قرارداد. برای نوسان‌های بالا طراحی شده‌اند و به طبع در ساختمان‌های خانگی، نمی‌توانند نقش تأثیرگذاری را ایفا کنند.
- کلید مینیاتوری تیپ K:
به جهت حفاظت حداکثری از مداراتی با قدرت ترانس بالا و موتورها، از این نوع کلیدهای مینیاتوری استفاده می‌شود که نسبت به مدل‌های قبلی حساسیت به مراتب بیشتری داشته و در صورتی که جریان هشت الی ده برابر باشد، عملیات را کنترل و قطع می‌کنند. این کلیدها در موتورهای زیر بار و برای بارهای موتوری با جریان هجومی بهترین گزینه عرضه شده در بازار هستند.
- کلید مینیاتوری تیپ Z:
این کلید مینیاتوری با نام کلیدهای حساس یا فیوز حساس هم شناخته می‌شود. این دسته بندی یکی از حال ترین نمونه های عرضه شده در بازار است که جریان عبوری اگر دو الی سه برابر بیشتر از حد نامی باشد.
دستور قطع اتصال کوتاه و جریان اضافه بار را صادر میکند. به دلیل این که این کلیدها از جریان‌های نشتی ضعیف پشتیبانی می‌کنند، در نتیجه حساسیت بالایی دارند و در مدارات معمول PLC عملکرد خوبی خواهند داشت.
راهنما و نحوه نصب کلید مینیاتوری
یکی از سؤالات مهم در مورد فیوز مینیاتوری، نحوه نصب و اجرای آن خواهد بود. در هر کدام از این دستگاه‌ها پورت‌های اتصال کاملاً مشخص است و حتی می‌توانید از کاتالوگ‌های موجود نیز استفاده کنید.
سیم فاز و نول از کنتور اصلی در هر سیستم برق توسط سیم وارد جعبه فیوز می‌شود. پس از آن، از پایین هر مینیاتوری را به دیگری متصل کرده و فاز اصلی را نیز از بالا به مینیاتور اول متصل خواهیم کرد.
در این صورت به عنوان کلید اصلی برق کار میکند. از یک روی دیگر، نول اصلی را به بقیه نول‌های درون جعبه در فیوز متصل خواهیم کرد و سیم‌های فاز هر بخش از خانه به یکی از کلیدهای مینیاتوری متصل می‌شوند. در صورت قطع جریان برق، کل این ارتباط از کار خواهد افتاد و این یک پروتکل ایمنی است.
انواع کلید مینیاتوری در مدل‌های دو، سه و چهار پل در بازار عرضه می‌شوند که قدرت قطع آن‌ها نیز بر حسب کیلو آمپر محاسبه می‌شود.
اهمیت خرید کلید مینیاتوری از مهم ترین کلیدهای برق صنعتی
کلیدهای مینیاتوری یکی از مهم‌ترین، اساسی‌ترین و پایه ترین قطعاتی هستند که در هر برد، مدار و همین‌طور سیستم برق ساختمانی و صنعتی باید حتماً استفاده شوند.
مدل های مختلفی دارند و بر اساس حساسیت به 5 دسته بندی اصلی تقسیم می‌شوند که در این مطلب در مورد آن توضیحات لازم را ذکر کردیم.
در صورتی که قصد خرید کلید مینیاتوری هیوندای را دارید باید به نوع کاربرد، میزان و جریان و ولتاژ، تعداد پل های مد نظر، ولتاژهای عملیاتی و قدرت قطع و مشخصات منحنی عملکرد دقت ویژه‌ای داشته باشید؛ از طرفی دمای محیط نیز در این گونه ابزارها اهمیت ویژه ای دارد و باید بتوان آن را هماهنگ با حوزه کاربرد خریداری کرد.
منبع : آرک هیوندای
